Λιώνουν οι πάγοι 

Επιστήμονες από χρόνια μας προειδοποιούν πως η ατμόσφαιρα γίνεται όλο και πιο ζεστή συνεπεία της αχαλίνωτης κατανάλωσης καυσίμων. Τελευταία όμως η προσοχή τους άρχισε να στρέφεται σε έναν άλλο πρόσθετο, κι ίσως ακόμα πιο σοβαρό, συντελεστή του φαινομένου αυτού.

Η σταθερή άνοδος της θερμοκρασίας τόσο στον αέρα που αναπνέουμε όσο και στα νερά που συντηρούν τη ζωή στον πλανήτη μας είναι σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα μιας ανησυχητικής εξέλιξης που παίρνει ολοένα και πιο  μεγάλες διαστάσεις στα τελευταία χρόνια. Μιλάμε για τη μείωση των πάγων γύρω από τον Βόρειο Πόλο.

Η παγωμένη επιφάνεια της Αρκτικής είναι ουσιαστικά το καλοκαιρινό αιρ-κοντίσιον του βόρειου ημισφαιρίου. Ψυχραίνει τους ανέμους που περνούν από πάνω της και όταν αυτοί με τη σειρά τους κατεβαίνουν σε πιο νότιες περιοχές τις δροσίζουν και τις βοηθούν να αποφεύγουν την υπερθέρμανση.

Συνήθως τα καλοκαίρια, ένα μέρος του αρκτικού πάγου λιώνει κι επανασχηματίζεται τον χειμώνα. Αλλά στις τελευταίες τρεις δεκαετίας σχεδόν 30% τοις εκατό του πάγου της Αρκτικής έλιωσε και ουδέποτε επανασχηματίστηκε. Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, κάποιο καλοκαίρι πριν το τέλος του αιώνα μας δεν θα έχουμε καθόλου πάγο στην Αρκτική.

«Φέτος υπάρχουν λιγότεροι πάγοι στην Αρκτική. Τους βλέπουμε να λιγοστεύουν κάθε χρόνο. Κάτι συμβαίνει», λέει Γουαλίντ Αμπνταλατί, ερευνητής της ΝΑΣΑ.

Μέσα στο 2005, έλιωσαν στο Βόρειο Πόλο ένα εκατομμύριο 300 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα πάγων, περισσότερα από ότι συνήθως λιώνουν σε ένα χρόνο. Τούτο σημαίνει ότι μειώθηκε η κατάλευκη από τα χιόνια και τους πάγους επιφάνεια της Αρκτικής, που αντανακλά τις ηλιακές ακτίνες, κι αυξήθηκε η συγκριτικά πιο σκούρα επιφάνεια της ανοιχτής θάλασσας, που απορροφά την θερμότητα των ηλιαχτίδων. Με τη σειρά της, η αύξηση της θαλάσσιας θερμοκρασίας στην περιοχή επιταχύνει το λιώσιμο του πάγου που έχει απομείνει εκεί.

Επιστήμονες λένε πως όσο πιο πολύ θερμαίνονται οι υδάτινες περιοχές τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα για βίαια καιρικά φαινόμενα, όπως καταστροφικούς κυκλώνες. «Είναι σίγουρα ένα ασταθές σύστημα», τονίζει ο Γουαλίντ Αμπνταλατί.  

Το ασταθές σύστημα επηρεάζει άμεσα εκείνους που ζούνε στην Αρκτική. Ένας κάτοικός της έκανε πρόσφατα μια εκπληκτική ανακάλυψη στο κελάρι στο οποίο διατηρεί τις φάλαινες που κυνηγά: «Το λίπος της φάλαινας έπρεπε να είναι παγωμένο, όχι μισοπαγωμένο».

Σε παλαιότερες εποχές, κάθε χώρος του Βόρειου Πόλου σε βάθος μεγαλύτερο του ενός μέτρου και είκοσι εκατοστών από την επιφάνεια ήταν κατάλληλος για την πλήρη κατάψυξη θηραμάτων.

Το κελάρι του κυνηγού που βλέπουμε βρίσκεται δυόμισι μέτρα κάτω από την επιφάνεια, δηλαδή σε βάθος διπλάσιο του ως τώρα ενδεδειγμένου, και πάλι οι φάλαινές του δεν ήταν πλήρως κατεψυγμένες.

Οι πάγοι της Αρκτικής προστατεύουν τις ακτές των νησιών της περιοχής από την ανοιχτή θάλασσα. Αλλά καθώς οι πάγοι  υποχωρούν, χωριουδάκια σαν αυτό κινδυνεύουν να παρασυρθούν στον ωκεανό.

Η αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί κι άλλες οικολογικές αναστατώσεις. Ποικιλίες  πουλιών προσελκύονται από την καλοκαιρία σε όλο και πιο βόρειες περιοχές ενώ οι πολικές αρκούδες αντιμετωπίζουν πρόβλημα επισιτισμού καθώς μικραίνει η περιοχή στην οποία βρίσκουνε κατάλληλη τροφή.

Στους περισσότερους από εμάς, το λεγόμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου γίνεται αισθητό τους μήνες του καλοκαιριού που επικρατούν  αφόρητοι καύσωνες. Αλλά όσοι μένουν στα μακρινά νησιά της Αρκτικής βλέπουν κυριολεκτικά τον κόσμο τους να λιώνει μπροστά στα μάτια τους.

Ταχύτατα λιώνουν οι παγετώνες

Οι παγετώνες λιώνουν με μεγαλύτερη ταχύτητα σήμερα σε σχέση με κάθε άλλη στιγμή στο παρελθόν, απειλώντας με καταστροφικές συνέπειες εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων καθώς και τα οικοσυστήματα του πλανήτη

Οι λεπτομέρειες αποκαλύπτονται στη πρόσφατη έκθεση της «υπηρεσίας παρακολούθησης των παγετώνων» (World Glacier Monitoring Service) και προστίθενται στη παγκόσμια ανησυχία σχετικά με την άνοδο της επιφάνειας των θαλασσών και των αυξημένων κινδύνων για πλυμμήρες, κατολισθήσεις και ξηρασίες.

Με βάση ιστορικά και άλλα στοιχεία, ο ρυθμός με τον οποίο λιώνουν οι παγετώνες πιστεύεται ότι είναι ο πιο γρήγορος εδώ και τουλάχιστον 5000 χρόνια, σύμφωνα με τον καθηγητή Wilfried Haeberli, επικεφαλής της υπηρεσίας. «Δεν υπάρχουν απόλυτες αποδείξεις, αλλά παρόλα αυτά τα στοιχεία είναι αρκετά κι αυτό είναι πραγματικά εξαιρετικό» λέει ο καθηγητής.

Οι ειδικοί παρακολουθούν 30 παγετώνες εδώ και περίπου 3 δεκαετίες και οι πρόσφατες ενδείξεις για το 2006 αποκαλύπτουν τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα απώλεια πάγου. Ο Achim Steiner, επικεφαλής του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP) λέει ότι οι παγετώνες που λιώνουν αποτελούν σήμερα το δυνατότερο και πιο ξεκάθαρο προειδοποιητικό σήμα για τη παγκόσμια θέρμανση. «Το πρόβλημα μπορεί να έχει πολλές συνέπειες, όπως βλάβες στις υποδομές κοινής ωφέλειας κλπ, μαζική μετανάστευση ακόμα και ένοπλες συγκρούσεις. Μιλάμε για κάτι που συμβαίνει στη δική σας και τη δική μου ζωή και όχι ένα μακρινό μέλλον» λέει ο Achim Steiner σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Ομπσέρβερ. «Δεν μιλάμε για κάτι υποθετικό, αλλά για κάτι δραματικό όσο αφορά στις συνέπειες του».

Από τη πλευρά του, ο Lester Brown, του «Earth Policy Institute» υποστηρίζει ότι το πρόβλημα θα έχει παγκόσμιες επιπτώσεις, καθώς ανάμεσα στα άλλα, οι αγρότες στη Κίνα και την Ινδία αγωνίζονται ήδη να αρδεύσουν τις καλλιέργειες τους. «Πρόκειται για τη μεγαλύτερη προβλέψιμη συνέπεια στην επισιτιστική ασφάλεια στη διάρκεια της ιστορίας» δηλώνει ο Brown.

Με βάση τη μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη βασισμένη στα συμπεράσματα της Διακυβερνητικής επιτροπής για τη κλιματική αλλαγή, ότι οι παγκόσμιες θερμοκρασίες θα ανέβουν κατά 2 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο, πέρσι το UNEP προειδοποίησε για περαιτέρω δραματική μείωση των παγετώνων ως το τέλος του αιώνα.

Οι μειονότητες τα μεγάλα θύματα της κλιματικής αλλαγής

Οι μειονότητες και οι αυτόχθονες πληθυσμοί πολύ συχνά είναι οι πρώτοι που πλήττονται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά και οι τελευταίοι στη παροχή βοήθειας επειδή βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο. Κάποιοι πληθυσμοί μάλιστα πέφτουν και θύματα των προσπαθειών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις συνέπειες από την παραγωγή βιοκαυσίμων

Όλα αυτά προκύπτουν από την τελευταία έκθεση για τη κατάσταση των μειονοτήτων στον κόσμο, του «Minority Rights Group International (MRG) Η έκθεση αναφέρει ότι οι ξεχασμένοι μειονοτικοί πληθυσμοί συχνά ζουν σε περιοχές παραμελημένες λόγω της «επικίνδυνης» θέσης τους.

Οι αυτόχθονες πληθυσμοί επίσης ζουν σε απομακρυσμένες ή δύσκολες περιοχές και επειδή η επιβίωση τους εξαρτάται από τη φύση αντιμετωπίζουν διπλή πρόκληση από το κλίμα που αλλάζει και μεταβάλλει τις εποχές των καλλιεργειών αλλά και τις βροχοπτώσεις. Όταν μάλιστα «χτυπήσει η καταστροφή» και αρχίσουν οι προσπάθειες βοήθειας, αυτές οι ίδιες πληθυσμιακές ομάδες είναι οι πρώτες που επηρεάζονται αλλά οι τελευταίες που βοηθούνται.

Στην έκθεση αναφέρονται συγκεκριμένα παραδείγματα για τους Ντάλιτ στην Ινδία, τους Ρομά στη Σλοβακία, τους Ραμά στη Νικαράγουα και τους Ινουίτ στην Αρκτική Η ραγδαία ανάπτυξη της