Λαγός - Lepus europeus

Απαντάται σε όλη την Ευρώπη , Μ.Ασία Αραβία Β.Αφρική έχει επίσης εισαχθεί στην Αμερική Αυστραλία Ν Ζηλανδία . Λόγω της μεγάλης εξάπλωσης το είδος παρουσιάζει διάφορες από τόπο σε τόπο πχ στη νότια Ευρώπη είναι μικρότερος με κοντότερο τρίχωμα από ότι στη βόρειο Ευρώπη . Περιγραφή Το σώμα του είναι επίμηκες με μήκος 50-60 εκατ. και ύψος 20-30 και βάρος 3-6 κιλά. Το θηλυκό είναι κατά κανόνα μεγαλύτερο από το αρσενικό . Το κεφάλι του είναι μεγάλο και ωοειδές και τα μάτια του βρίσκονται λοξά και πλάγια του κεφαλιού.
Τα αυτιά είναι μακριά και όρθια ,ευκίνητα και πιο μακριά από το κεφάλι, όταν τοποθετηθούν προς τα εμπρός . Το κάτω μέρος του σώματος λευκό ,ουρά 7-10 εκατ. στο πάνω μέρος μαύρο και στο κάτω λευκό.

Το τρίχωμα του αλλάζει δύο φορές το χρόνο μία το φθινόπωρο και μια την άνοιξη .(πιο αραιό και ανοιχτόχρωμο).

Βιότοπος . Τον συναντάμε σε ποικιλία βιοτόπων εκτός από πολύ μεγάλα υψόμετρα πάνω από 1500μ και τις πολύ ψυχρές και υγρές περιοχές. Άριστος βιότοπος αποτελούν οι αραιοί θαμνότοποι η τα αραιά δάση κοντά σε γεωργικές εκτάσεις ,περιοχές δηλαδή που μπορεί να βρει άφθονη τροφή και καλούς κρυψώνες.

Διατροφή Η τροφή του περιλαμβάνει τρυφερά χόρτα ,χυμώδεις καρπούς ,δημητριακά και σε περιόδους που αυτά δεν υπάρχουν σε αφθονία μπορεί να τραφεί και με νεαρούς βλαστούς , φλοιούς θάμνων ,κάστανα ,βελανίδια. Το απαραίτητο νερό το παίρνει με τη τροφή ,πίνει νερό μόνο κατά την διάρκεια μεγάλης ξηρασίας και όταν θηλάζει τα νεογνά.

Διάφορα . Είναι μοναχικό είδος ,ζει μόνιμα σε μια περιοχή ακτίνας 500μ και δύσκολα την εγκαταλείπει(όταν δεν υπάρχει τροφή, η έχει συνεχή ενόχληση).Κολυμπά καλά αλλά μόνο όταν απαιτηθεί λόγω κινδύνου. Κινείται κυρίως τις πρωινές και απογευματινές ώρες, ενώ όταν είναι πανσέληνος καθ' όλη τη διάρκεια της νύχτας. Τη μέρα παραμένει κρυμμένος μέσα στη φωλιά του, λιάζεται ή κάνει αμμόλουτρα.

Κατά τις μετακινήσεις του χρησιμοποιεί τα ίδια μονοπάτια τα οποία σημαδεύει με εκκρίματα τα οποία προέρχονται από αδένες του προσώπου . Ο λαγός τρίβει τα πόδια του στο πρόσωπο του και έτσι τα εκκρίματα κολλούν στα πόδια του και μεταφέρονται με το βάδισμά του ( στα πέλματα των ποδιών του δεν υπάρχουν οσμοποιοί αδένες). Η σήμανση της περιοχής ενδημίας γίνεται και με οσμοποιούς αδένες που βρίσκονται στη βάση του πρωκτού .
Κατά την διάρκεια της ημέρας κρύβεται συνήθως κάτω από θάμνους , σε κοιλότητες του εδάφους και όχι σε υπόγειες στοές . Έχει περισσότερες από μία κρυψώνες και διαλέγει αυτή που βρίσκεται σε κατεύθυνση αντίθετη από αυτή του αέρα για να μην μπορούν να τον εντοπίσουν οι εχθροί του.

Σχεδόν πάντα δεν κατευθύνεται αμέσως στη φωλιά του αλλά εκτελεί παραπλανητικές διαδρομές προκειμένου να ξεγελάσει τους εχθρούς του και τελικά κάνοντας μεγάλα άλματα δεξιά, αριστερά και ένα μεγαλύτερο άλμα 1-1,5 μ. κάθεται στη φωλιά του . Η παραπάνω συμπεριφορά του συμβαίνει και στα πιο νεαρά άτομα και αυτό δείχνει ότι είναι έμφυτο .

Ο λαγός σπάνια εγκαταλείπει τον κρυψώνα του ακόμα και όταν ο κίνδυνος βρίσκεται σε απόσταση τριών μέτρων , κάνοντας πολλούς να πιστεύουν ότι κοιμάται με ανοιχτά μάτια. Μπορεί να αναπτύξει μεγάλες ταχύτητες αλλά η κατασκευή των ποδιών του δυσκολεύει την κίνηση του στις κατηφόρες ενώ στην ανηφορική κίνηση είναι πιο γρήγορος. Πολλές φορές όταν κινδυνεύει παράγει οξείς ήχους χτυπώντας το έδαφος με τα πόδια του ή τρίβοντας τα δόντια του, τέτοιοι ήχοι δημιουργούνται σε διαπληκτισμούς μεταξύ του , την περίοδο της αναπαραγωγής , την συνουσία και πριν τον θηλασμό των μικρών .

Αισθήσεις : Έχει πολύ καλή ακοή και όσφρηση . Η πλάγια τοποθέτηση των ματιών έχει σαν αποτέλεσμα την περιορισμένη μπροστινή δυνατότητα , αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην μπορεί εύκολα να διακρίνει ακόμα και τον άνθρωπο όταν είναι σε κοντινή απόσταση μπροστά του και δεν κινείται. Στα πλάγια όμως έχει μια ευρείας γωνίας ορατότητα.

Αναπαραγωγή : Αναπαράγεται από τον Φεβρουάριο ως τον Αύγουστο αλλά η περίοδος αυτή μπορεί να αλλάξει λόγω καιρικών συνθηκών. Είναι είδος πολυγαμικό . Γεννά τέσσερις πέντε φορές τον χρόνο από 2-4 μικρά (περισσότερα στο μέσο της αναπαραγωγικής περιόδου και λιγότερα στην αρχή και στο τέλος. Τα νεογνά γεννιούνται κάθε 30 -35 μέρες η κύηση όμως διαρκεί 42-44 μέρες . Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η μήτρα είναι δισχεδής με αποτέλεσμα να διακρατεί δύο γέννες ταυτόχρονα . Έτσι λοιπόν πριν τον τοκετό γονιμοποιείται ξανά, το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται σε άλλο θηλαστικό και είναι γνωστό ως επικύηση . Ο θηλασμός διαρκεί 2-3 εβδομάδες και τα μικρά γίνονται ανεξάρτητα μετά από τριάντα μέρες και ωριμάζουν σεξουαλικά μετά από 7-8 μήνες . Η διάρκεια της ζωής του λαγού είναι 7-8 χρόνια.

Φυσικοί εχθροί : Ο αριθμός τους είναι πολύ μεγάλος από όλα τα σαρκοφάγα , λύκος , αλεπού , αγριόγατα κ.λ.π μέχρι και τα αρπακτικά γεράκια , αετοί κ.λ.π

Ο πληθυσμός παρουσιάζει έντονες αυξομειώσεις οι οποίες στην Βόρεια Ευρώπη έχουν μια κανονικότητα ( κάθε 9-10 χρόνια) ,ενώ στα πιο εύκρατα κλίματα οι αυξομειώσεις αυτές είναι ακανόνιστες . Για την ελάττωση του πληθυσμού των λαγών επιδρούν πολλές φορές συμπληρωματικά οι παρακάτω παράγοντες : α) ποσότητα και ποιότητα της τροφής β) κλιματικοί παράγοντες γ) μεγάλος αριθμός και ανταγωνισμός στην εξεύρεση τροφής .
Οι παραπάνω λόγοι έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση του ρυθμού της αναπαραγωγής και την ελάττωση της αντοχής τους σε ασθένειες

ΕΛΑΦΙ - Cervus elaphus

Εξάπλωση : Είναι πολύ μεγάλη , ζει σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη από την Σκανδιναβία μέχρι την Κ. Ελλάδα και από την Πορτογαλία μέχρι τα Ιμαλάια.

Έχει εισαχθεί στην Ν. Αμερική, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία . Εμφανίζεται σε πολλές φυλές , λόγω της ευρείας εξάπλωσης οι οποίες έχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους .
Στη χώρα μας κατά το παρελθόν το ελάφι ήταν πολύ διαδεδομένο κυρίως στη Β. και Κ. Ελλάδα και στην Εύβοια , σήμερα όμως φυσικές αγέλες υπάρχουν στο δάσος Δραγουντέλι της Σιθωνίας και στην Πάρνηθα , ενώ έχει εισαχθεί στον Κόζιακα Τρικάλων , στην Χρυσοπηγή Σερρών , στον Παρνασσό και αλλού .

Περιγραφή : Είναι το μεγαλύτερο ελαφοειδές της χώρας μας . Έχει σώμα επίμηκες και στενό μήκους 2 μ. και ύψους 1,5 μ. το βάρος του μπορεί να φτάσει τα 300 κιλ. Έχει μακρύ λαιμό , πλατύ στήθος και σκέλη ψηλά και δυνατά. Το θηλυκό είναι μικρότερο από το αρσενικό. Στα ενήλικα άτομα το τρίχωμα το καλοκαίρι είναι κοντό και έχει χρώμα καστανό , ενώ το χειμώνα είναι μακρύτερο και παίρνει κάποια γκρίζα απόχρωση . Η περιοχή γύρω από την βάση της ουράς ( λέγεται κάτοπτρο ) είναι λευκή ή λευκοκίτρινη. Η ουρά είναι πολύ μικρή και έχει κιτρινωπό χρώμα όπως και η κοιλιά και το εσωτερικό των ποδιών του

Βιότοπος : Είδος που ζει στα δάση κυρίως πλατύφυλλων ή και μικτά μακριά από ανθρώπινες δραστηριότητες. Προτιμά δάση χωρίς υπόοροφο με άφθονα διάκενα. Το καλοκαίρι ανεβαίνει στις ψηλές κορυφές των βουνών ενώ το χειμώνα κατεβαίνει χαμηλότερα.

Τροφή : Φύλλα και κλαδιά δρυός , καστανιάς , οξιάς , φράξου , ιτιάς , βάτου , πόες . Τα δένδρα και οι θάμνοι έχουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα το χειμώνα ενώ τα ποώδη φυτά το καλοκαίρι και την άνοιξη. Τρέφεται επίσης και με γεωργικά είδη.

Συνήθειες: Το ελάφι λόγω των ανθρώπινων επιδράσεων μετατράπηκε από ημερόβιο σε σχεδόν νυκτόβιο είδος . Κοινωνικό είδος και ζει σε αγέλες , τα αρσενικά σχηματίζουν ανεξάρτητες αγέλες, ενώ τα θηλυκά συνοδεύονται πάντοτε από τα μικρά τους ηλικίας 1-3 χρονών . Οι δύο αυτές ομάδες έχουν διαφορετικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης . Στις ομάδες των θηλυκών την ηγεσία έχει το πιο ηλικιωμένο άτομο και είναι υπεύθυνο για την προστασία των υπολοίπων , έτσι όταν εμφανιστεί ένας κίνδυνος προειδοποιεί με κραυγές και τότε η αγέλη τρέπεται σε φυγή με οργανωμένο τρόπο . Ο αρχηγός οδηγεί την ομάδα ενώ το δεύτερο ισχυρότερο μένει τελευταίο . Στις αρσενικές αγέλες έχουμε μια απλή συνάθροιση χωρίς καμιά οργάνωση και φυσικά τυχαίο διασκορπισμό σε περίπτωση κινδύνου.

Αναπαραγωγή : Είδος πολυγαμικό , κατά την περίοδο του οργασμού συνήθως από 15 Σεπτέμβρη ως 15 Οκτώβρη γίνονται σημαντικές αλλαγές στις αγέλες . Τα αρσενικά διαλέγουν κατάλληλες θέσεις αναπαραγωγής τις οποίες και σημαδεύουν καλά, έπειτα με συνεχείς και έντονες κραυγές προσπαθούν να προσελκύσουν θηλυκά για να σχηματίσουν το χαρέμι τους.
Τα αρσενικά δίνουν μάχες για την κατοχή της γαμήλιας περιοχής από άλλα αρσενικά που προσπαθούν να τη καταλάβουν. Υπερασπίζοντας την περιοχή τους συχνά δίνουν πολύ σκληρές μάχες οι οποίες μπορεί να καταλήξουν στον θάνατο του ενός και σπανιότερα και των δύο όταν μπλέκονται τα κερατά τους και πεθαίνουν από εξάντληση ή φυσικούς εχθρούς . Ο αριθμός των θηλυκών σε κάθε χαρέμι είναι 8-10 και μερικές φορές μπορεί να φτάσει 25-50. Κατά την εποχή αυτή ο λαιμός του αρσενικού διογκώνεται σχηματίζοντας την γνωστή "χαίτη" .

Μετά το τέλος της αναπαραγωγής τα αρσενικά είναι πολύ εξαντλημένα και φροντίζουν να τραφούν καλά για να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους, τα θηλυκά ξαναδημιουργούν τις παλιές αγέλες.

Η περίοδος εγκυμοσύνης διαρκεί 8 -8 1/2 μήνες και τα μικρά που είναι ένα και σπανιότερα δύο γεννιούνται τέλος Μαίου ή αρχές Ιουνίου. Τα νεαρά ωριμάζουν σεξουαλικά το δεύτερο έτος ( τα θηλυκά ) και το τρίτος έτος ( τα αρσενικά). Ζει 12-15 χρόνια.
Χαρακτηριστικά : Σημαντικό γνώρισμα είναι τα κλαδοκέρατα που υπάρχουν μόνο στα αρσενικά. Το μήκος φτάνει το 1 μ. Τα πρώτα κέρατα εμ

φανίζονται σε ηλικία 8 μηνών έχουν μήκος 25-30 εκατ. είναι χωρίς διακλαδώσεις και καλύπτονται από λεπτό βελούδινο στρώμα . Στην αρχή είναι μαλακά , αργότερα όμως σκληραίνουν ( ξηραίνονται) και απορρίπτεται το βελούδινο περίβλημα . Προκειμένου να απορρίψει το περίβλημα αυτό τρίβει τα κέρατα σε κορμούς δένδρων και θάμνων με αποτέλεσμα να τα αποφλοιώνει και να προκαλεί ζημιές . Μετά το πέσιμο των κεράτων δημιουργείται ελαφρά αιμορραγία η οποία επουλώνεται . Το βελούδο των κεράτων χρησιμοποιείται μετά από κατεργασία για θεραπείες εξανθημάτων και πληγών και ως διεγερτικό. Τα κέρατα αποτελούν για τους επιστήμονες καλούς δείκτες για την έρευνα της μόλυνσης του περιβάλλοντος από ραδιενέργεια .

Μέχρι την ηλικία των 5-6 χρόνων ο αριθμός των διακλαδώσεων μπορεί να αποτελέσει στοιχείο μέτρησης της ηλικίας , για μεγαλύτερες ηλικίες όμως η μέθοδος είναι ανασφαλής ( τον πρώτο χρόνο έχουμε μόνο υβώματα , τον δεύτερο δύο απλά κέρατα , τον τρίτο ισχυρότερα με δύο διακλαδώσεις κ.λ.π)

Φλοιοφαγία : Είναι η συνήθεια που έχουν ορισμένα θηλαστικά να τρώνε φλοιούς , όπως το ελάφι , το πλατώνι, ο λαγός , το αγριοπρόβατο, οι κάστορες και σπάνια το ζαρκάδι. Οι ζημιές που προκαλούνται εξαρτώνται από την πυκνότητα του πληθυσμού , όταν υπάρχουν φυσικοί εχθροί οι πληθυσμοί των παραπάνω ειδών είναι χαμηλοί και δεν υπάρχουν προβλήματα. Όταν όμως τα είδη απατούνται σε υπερβολικά μεγάλους πληθυσμούς γίνονται τότε καταστροφές. Κατά την εποχή της άνοιξης και του καλοκαιριού όπου γίνεται η κίνηση των χυμών στους κορμούς των δένδρων η ζημιές είναι μεγαλύτερες .

Αισθήσεις : Καλή ακοή , όσφρηση και όραση .


Εχθροί : Λύκος και για τα μικρά , γηραιά , ασθενικά άτομα η αγριόγατα και η αλεπού

Ζαρκάδι Capreolus capreolus

Εξάπλωση : Ζει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και της Ασίας εκτός από Ιρλανδία , Ισλανδία , Β. Σκανδιναβία, Β. Ρωσία, Μ. Ασία. Στη χώρα μας απαντάται από τη Θεσσαλία και βορειότερα σε Ήπειρο και Β. Ελλάδα.
Περιγραφή : Είναι το πιο μικρό είδος της οικογένειας με μήκος σώματος 1 - 1,4 μ. ύψος 70-85 εκατ. ουρά 2-4 εκατ. και βάρος 15-50 κιλ. Τα αρσενικά ξεπερνούν τα θηλυκά ως προς την σωματική ανάπτυξη και το βάρος . Το κεφάλι του είναι επίμηκες με μαύρο το άκρο του ρύγχους . Το τρίχωμα του το καλοκαίρι είναι λείο , κοντό και κοκκινόφαιο ενώ το χειμώνα γίνεται μακρύτερο , πυκνότερο και γκριζωπό . Τα κάτω μέρη του σώματος έχουν ανοιχτότερο χρώμα. Το κάτοπτρο είναι λευκό. Κέρατα υπάρχουν μόνο στα αρσενικά και έχουν μήκος 20-25 εκατ. οι διακλαδώσεις τους είναι 3-4 , σπάνια περισσότερες . Τα κέρατα πέφτουν Νοέμβριο με Δεκέμβριο και αμέσως μετά αρχίζει η ανάπτυξη των νέων. Από τον αριθμό των διακλαδώσεων μπορεί να υπολογιστεί η ηλικία των ζαρκαδιών ( μέχρι 4 ετών).

Το ζαρκάδι σε αντίθεση με το ελάφι δεν προκαλεί μεγάλες ζημιές λόγω φλοιοφαγίας . Κάποιες ζημιές μπορούν να γίνουν όταν υπάρχουν πολύ μεγάλοι πληθυσμοί.

Βιότοπος : Προτιμά αραιά δάση δρυός ή άλλων πλατύφυλλων καθώς και μικτά με αρκετά διάκενα . Κατά κανόνα προτιμά όρια δασών και αποφεύγει πυκνά δάση κωνοφόρων . Συχνά ζει σε γεωργικές καλλιέργειες δίπλα σε δάση. Το καλοκαίρι μετακινείται στις ψηλότερες περιοχές ενώ το χειμώνα κατεβαίνει χαμηλότερα.

Τροφή : Ποώδη φυτά , θάμνοι, βατόμουρα , αγριοτριανταφυλλιές και διάφορα πλατύφυλλα ( δρυς , σημύδα , φτελιά , κρανιά , οστριά κ.λ.π

Συνήθειες: Είναι είδος ημερόβιο . Για την αναζήτηση της τροφής κινείται κυρίως τις πρωινές και απογευματινές ώρες. Ζει κατά μικρές οικογενειακές ομάδες που αποτελούνται από ένα αρσενικό ένα θηλυκό και τα μικρά τους σε αντίθεση με το ελάφι που ζει σε μεγαλύτερες αγέλες . Την ηγεσία της ομάδας έχει πάντοτε το αρσενικό .
Αναπαραγωγή: Κατά κανόνα είναι είδος μονογαμικό. Μόνο όταν ο πληθυσμός των θηλυκών είναι μεγάλος τότε συμπεριφέρεται ως πολυγαμικό. Στο τέλος της άνοιξης και αρχές του θέρους τα αρσενικά εγκαθίστανται σε προσημασμένες περιοχές. Το αρσενικό προστατεύει την γαμήλια περιοχή του από κάθε άλλο διεκδικητή . Ο ανταγωνισμός όμως αυτός δεν εκδηλώνεται με τόσο βίαιες μάχες όπως συμβαίνει στο ελάφι. Η περίοδος εγκυμοσύνης διαρκεί εννιά μήνες και γεννά 1- 2 μικρά . Τα νεογνά μετά από δύο εβδομάδες ακολουθούν την μητέρα τους στην αναζήτηση τροφής. Ζει 10-12 χρόνια. Εχθροί όμοιοι με αυτούς του ελαφιού.